Sukcesja firmy rodzinnej – jak przekazać firmę dzieciom i wnukom?

Prowadzenie i rozwijanie działalności gospodarczej wymaga ogromnego zaangażowania właściciela firmy. Bez względu na to, czy jest to jednoosobowa działalność gospodarcza, czy nieco większa firma rodzinna, marzeniem wielu założycieli i właścicieli przedsiębiorstwa, jest przekazanie firmy w spadku dzieciom lub wnukom. Okazuje się, że jest to jeszcze większe przedsięwzięcie – być może największe wyzwanie przed jakim staje zarówno obecny właściciel firmy, jak i sukcesor. Jak sprawnie przeprowadzić sukcesję firmy rodzinnej? Czy właściciel przedsiębiorstwa może zabezpieczyć firmę przed zamknięciem na wypadek nagłej śmierci?

Jak przygotować się do sukcesji firmy rodzinnej?

Statystyki CEIDG są bezlitosne – coraz więcej firm rodzinnych, w tym jednoosobowych działalności gospodarczych, prowadzonych jest przez osoby powyżej sześćdziesiątego roku życia. Wynika to z dużego zainteresowania zakładaniem takich działalności w latach dziewięćdziesiątych, tuż po reformacji ustrojowej w Polsce. Badania wykazują, że jedynie około 12% przedsiębiorców widzi potrzebę przeprowadzenia sukcesji firmy, czyli zaplanowanego przekazania firmy młodemu pokoleniu.

Niekiedy przekazanie firmy dzieciom lub wnukom nie jest procesem skomplikowanym – przekazanie wiedzy, umiejętności i know-how odbywa się w sposób naturalny, a przyszły sukcesor już w trakcie nauki pomaga rozwijać firmę, wprowadzając udogodnienia i nowe technologie. Najczęściej jednak sukcesja firmy jest ogromnym wyzwaniem, w które warto zaangażować specjalistów. Grabowski i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych pomaga firmom rodzinnym w przeprowadzaniu sukcesji firmy, strukturyzacji majątku, reorganizacji przedsiębiorstwa, a także wspiera sukcesorów w rozwijaniu firmy. Oczywiście pomoc prawna ma tutaj ogromne znaczenie – zarówno w przypadku stopniowego wprowadzania dzieci do biznesu, jak i funkcjonowania rodzinnego biznesu z zewnętrznym menadżerem. To drugie rozwiązanie często okazuje się najkorzystniejsza dla firmy, jednocześnie jest najbardziej ryzykowne, dlatego konieczne jest spisanie korzystnej umowy dla obu stron.

Sukcesja firmy rodzinnej po śmierci właściciela firmy

Jeśli właściciel firmy w przeciągu kilku lat nie planuje przejścia na emeryturę, może zabezpieczyć firmę (a także rodzinę) na wypadek nagłej, nieprzewidzianej śmierci. Pomocny okazuje się testament, który wskazuje, na jakich zasadach powinno odbyć się przejęcie firmy, dzięki czemu ryzyko wystąpienia sporów w rodzinie znacznie się zmniejsza. Warto zaznaczyć, że jeszcze do niedawna jednoosobowej działalności gospodarczej nie można było przepisać na kogoś bliskiego czy osobę niespokrewnioną. Zmieniła to ustawa z 2018 roku, dzięki której wszystkie firmy wpisane do rejestru CEIDG mogą przeprowadzić sukcesję firmy rodzinnej, nawet po śmierci właściciela.

Właściciel firmy może w tym celu wyznaczyć zarządcę sukcesyjnego, który do czasu dopełnienia wszystkich formalności po śmierci właściciela będzie zarządzał firmą. Zarządca może pobierać pensję, a za firmę nie odpowiada swoim majątkiem, o ile prowadzi firmę zgodnie z literą prawa – zgodnie z przepisami skarbowymi i innymi ważnymi aktami prawnymi. Zarządca prowadzi firmę, ma prawo kontynuować umowy z kontrahentami i pracownikami, jednak kontrolę nad firmą sprawuje sukcesor. Zarządcą sukcesyjnym może zostać jedynie osoba fizyczna, której nie zakazano prowadzenia działalności gospodarczej. Jeśli właściciel firmy nie wyznaczy zarządcy sukcesyjnego, mogą to zrobić spadkobiercy, którzy mają prawo do 85% firmy. Mają to zrobić do 2 miesięcy od przyjęcia spadku.

Przekazanie firmy to proces złożony – im dokładniej jest zaplanowany, tym łatwiej go przeprowadzić. Jednak nawet nieplanowana sukcesja firmy, przeprowadzona przy udziale profesjonalistów i z pełnym zaangażowaniem spadkobierców, wieńczona jest sukcesem.